Niezwykle ważną rolę w gospodarce pełni rynek pracy. Struktura zatrudnienia jest fundamentalna dla funkcjonowania społeczeństwa. Rządzi się prawami podaży i popytu. Z reguły dąży do osiągnięcia punktu równowagi – stanu, w którym następuje przecięcie się krzywej skłonności do ustępstw pracodawców i oporu pracowników. Duże znaczenie w tym procesie mają związki zawodowe, które reprezentują interesy pracobiorców.
Na charakterystykę danego rynku pracy zalicza się kilka czynników:
-poziom uzwiązkowienia
-elastycznosć prawnej ochrony stosunków pracy (np. zakaz umów cywilnoprawnych)
-skala ingerencji państwa w kwestii przeciwdziałania bezrobociu
-obciążenie podatkowe nakładane na koszty pracy
-ustawodastwo (np. rozporządzenie o płacy minimalnej)
Im powyższe wskaźniki są niższe, tym rynek pracy można uznać za bardziej zderegulowany. Decyduje o tym także stopień przyzwolenia na praktykowanie atypowych form zatrudnienia, takich jak umowy zlecenia, telepraca czy niepełny wymiar godzin. Gdy analizuje się rynki pracy, bierze się pod uwagę takie czynniki jak:
-poziom aktywności zawodowej społeczeństwa
-poziom aktywności według płci
-wykształcenie
-sektorowe zróżnicowanie (przemysł, rolnictwo, usługi)
-polityki rynku pracy
Rynek pracy jest strukturą dynamiczną, stale się zmieniającą. Zachodzą w nim takie procesy jak: kształtowanie się cząstkowych rynków pracy, transformacje sektorowe, postępujące uelastycznienie lub zmiana wymaganych kwalifikacji. Odgrywa ogromną rolę w mobilności społecznej. Dla wielu osób z niższych sfer znalezienie dobrego zatrudnienia jest jedyną szansą na podniesienie statusu społecznego. Ruchliwość może być wertykalna lub horyzontalna. Ruchliwymi nazywamy takie społeczeństwa, które kładą duży nacisk na wyrównywanie szans.
Oczywiście w całej historii ludzkości praca się zmieniała, podobnie jak społeczeństwa. Przemiany na rynku pracy idą z reguły w parze ze zmianami w życiu indywidualnym i rodzinnym, spójności społecznej i dobrobycie oraz życiu obywatelskim i politycznym.
Od jakiegoś czasu jest stwierdzenie, że istnieje rynek pracownika – to on ma wybór dotyczący pracy, warunków umowy. Wybór jest, niestety często jest to praca, która nie spełnia naszych oczekiwań.